Ο καθηγητής αστροφυσικής Ξενοφών Μουσάς μας μυεί στα μυστήριο του σύμπαντος
Ο επιστήμονας που μελετάει τα άστραFacebook Twitter
Ο καθηγητής αστροφυσικής Ξενοφών Μουσάς.
Όταν ήταν μικρός ο Ξενοφών Μουσάς έμενε κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Αγαπούσε τα μαθηματικά και τις μηχανικές κατασκευές και περιδιαβαίνοντας το μουσείο κατέληγε πάντα στον μηχανισμό των Αντικυθήρων, που είχε ένα όνομα πολύ ελκυστικό στο παιδικό του μυαλό. Αστρολάβος. Λαμβάνεις τη θέση των άστρων. Στεκόταν για πολύ μπροστά σε αυτό τον μηχανισμό που μετράει τη θέση των άστρων και έχει εμφανή γρανάζια.
Η αστροφυσική είναι πάρα πολύ ελκυστική, κυρίως γιατί έχει ωραίες εικόνες, οι οποίες βέβαια πρέπει να προσθέσω ότι έχουν βγει με πολύ καλά μαθηματικά πάντοτε από πίσω, αλλιώς δεν θα βλέπαμε τίποτα. Δηλαδή μπορεί μια εικόνα που ήρθε του ήλιου, να είναι μια μουντζούρα.
«Το θαύμαζα» μας λέει, «λοιπόν και απορούσα, πώς είναι δυνατόν οι αρχαίοι, να έχουν γρανάζια. Δεύτερον το ότι είχαν οποιοδήποτε ενδιαφέρον για την αστρονομία, άλλο παράξενο πράγμα. Χωρίς τηλεσκόπια, χωρίς διαστημόπλοια.. Δεν ήξερα τότε βέβαια ότι είχαν τη δυνατότητα μετρήσεων και μάλιστα ακριβών μετρήσεων στο βαθμό που ήταν αυτό δυνατό με κατάλληλα όργανα, ας πούμε με μεγάλα μοιρογνωμόνια. Έτσι λοιπόν μου γεννήθηκαν αυτές οι απορίες και άλλες στη συνέχεια γύρω από το μηχανισμό και ήθελα να τον μελετήσω. Μάλιστα, στα μαθήματά μου στην αστροφυσική πάντοτε βάζω κομμάτια της ιστορίας της φυσικής, της αστρονομίας ειδικότερα και της αστροφυσικής, γιατί έτσι τα παιδιά κατανοούν καλύτερα το πώς εξελίσσεται η επιστήμη και κυρίως εγώ θέλω να τους γεννήσω και την ιδέα ότι αυτοί θα συνεχίσουν την επιστήμη που πάει πίσω, ξέρω 3000 χρόνια και παραπάνω. Η αστρονομία έχουμε βρει τελευταία ότι ίσως πάει και 7000 χρόνια πίσω και μάλιστα στην Ελλάδα. Η αστρονομία έχει ρίζες πολύ βαθιές στην ιστορία και η ελληνική συνιστώσα είναι επίσης σημαντική, αυτό το τονίζω ιδιαιτέρως.
Ο επιστήμονας που μελετάει τα άστραFacebook Twitter
Τα γρανάζια του μηχανισμού των Αντικυθήρων σε ομοίωμα.Κάνει προσθέσεις, αφαιρέσεις, πολλαπλασιασμούς και διαιρέσεις… Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Πότε ξαναμελετήσατε τον μηχανισμό των Αντικυθήρων;
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων
Και φέραμε λοιπόν απ’ την Αγγλία ένα μηχάνημα, -ας το πούμε αξονικό τομογράφο-, ειδικά φτιαγμένο όμως να μπορεί να περνάει μέχρι 13 εκατοστά χαλκού. Κάναμε κάναμε τις πρώτες δοκιμές με γρανάζια από πλέξιγκλας και στη συνέχεια από φελιζόλ και αρχίσαμε να ακτινογραφούμε τον μηχανισμό, με ένα μηχάνημα τεράστιο, σκεφθείτε το βάρος του ήταν 13 τόνοι. Δυο βδομάδες παίρναμε ακτινογραφίες στο μουσείo, πήραμε 5.000 ακτινογραφίες ενώ το περιστρέφαμε. Πήραμε 5.000 ακτινογραφίες.
Τι συμπεράνατε από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων;
Συμπεράναμε πάρα πολλά και ακόμα βγαίνουν συμπεράσματα. Είμαστε βέβαιοι ότι είναι το αρχαιότερο μηχανικό σύμπαν που ξέρουμε, σίγουρα είναι ο αρχαιότερος υπολογιστής, επίσης, που ξέρουμε, που είναι εν μέρη αναλογικός, εν μέρει ψηφιακός. Εδώ τα bit είναι τα δοντάκια στα γρανάζια, όπως ας πούμε έχουμε εδώ μερικά γραναζάκια και μπορεί κανείς να κάνει πράξεις με αυτό. Πάνω σ’ αυτή τη λογική έχουν στηριχτεί και οι κατασκευές όλων των ατομάτων που υπάρχουνε στη γη, είτε είναι το τηλεφωνάκι σας είτε ο υπολογιστής σπίτι σας είτε το αυτοκίνητό σας που σήμερα είναι computerized, ό,τι φανταστείτε στην πραγματικότητα. Το ρολόι της ΔΕΗ ας πούμε δουλεύει κι αυτό με γραναζάκια. Φυσικά και το ρολόι σας, ακόμα και αυτό του ενός ευρώ που παίρνει κανείς στο δρόμο, με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί.
Ο επιστήμονας που μελετάει τα άστραFacebook Twitter
Η αστρονομία έχει ρίζες πολύ βαθιές στην ιστορία και η ελληνική συνιστώσα είναι επίσης σημαντική, αυτό το τονίζω ιδιαιτέρως… Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Μας δίνει τις θέσεις των πλανητών και των άστρων;
null
Έχετε τη δυνατότητα να προσδιορίσετε σε ποιό σημείο της γης έγιναν αυτές οι μετρήσεις;
Αρχιμήδης
Η αστροφυσική είναι πάρα πολύ ελκυστική, κυρίως γιατί έχει ωραίες εικόνες, οι οποίες βέβαια πρέπει να προσθέσω ότι έχουν βγει με πολύ καλά μαθηματικά πάντοτε από πίσω, αλλιώς δεν θα βλέπαμε τίποτα. Δηλαδή μπορεί μια εικόνα που ήρθε του ήλιου, να είναι μια μουντζούρα.
Εσείς σήμερα στο τμήμα αστροφυσικής τι ακριβώς μελετάτε;
Αστέρια στο Ωμέγα κενταύρου
Θεωρείται ότι ακόμα και η διάθεσή μας αλλάζει, η υγεία μας επηρεάζεται. Άτομα δηλαδή που έχουν τάση για καρδιακά ή εγκεφαλικά, μετά από μια έκρηξη του ήλιου είναι πιο πιθανό να πάθουν, παρά αν δεν είχε γίνει η έκρηξη, να το πούμε έτσι.
Τους λόγους δεν τους ξέρουμε, αλλά αυτό έχει μελετηθεί αρκετά καλά μέχρι τώρα και είναι αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα, περισσότερο ή λιγότερο. Περισσότερο θα έλεγα. Αλλά οι επιδράσεις δεν σταματούν εκεί, έχουμε επιδράσεις στο κλίμα, έχουμε επιδράσεις στην κοσμική ακτινοβολία η οποία επηρεάζει ακόμα και το DNA μας. Δηλαδή, η αλλαγή του DNA και η εξέλιξη των ειδών βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην κοσμική ακτινοβολία η οποία το αλλάζει, γρηγορότερα από ότι θα γινότανε αλλιώς, τυχαία ας το πούμε. Η κοσμική ακτινοβολία επηρεάζει και τη δημιουργία νεφών, ενδεχομένως συνεπώς και τη βροχόπτωση. Υποστηρίζεται από πολλούς και εγώ το θεωρώ δεδομένο αυτό. Έτσι ο ήλιος, μέσω αυτών των εκρήξεων, επηρεάζει τα τεκταινόμενα στη γη, τα διαστημόπλοια χαλάνε εύκολα, οι άνθρωποι οι οποίοι ταξιδεύουν απ’ την Αθήνα στην Καλιφόρνια, αν γίνει έκρηξη ηλίου, πρέπει να αλλάξουν διαδρομή, να μην περάσουν απ’ τον Καναδά.
Ο ήλιος έχει πολλές εκρήξεις;
Ηλιακές εκρήξεις
Γιατί η αστροφυσική είναι και μια γοητευτική επιστήμη;
Η μέτρηση του χρόνου στην αρχαία Ελλάδα
Αγλαονίκη, η πρώτη γυναίκα αστρονόμος στην αρχαία Ελλάδα
Έτσι ξεκινάει η αστρονομία και βαθμιαία αυτοί που μαθαίνουν τις κινήσεις του ήλιου και της σελήνης, αρχίζουν να παρακολουθούν και τις κινήσεις των πλανητών και των άστρων. Και από εκεί και πέρα, με πιο πολύπλοκα μαθηματικά αρχίζουν και εξελίσσουν την επιστήμη.
Ο επιστήμονας που μελετάει τα άστραFacebook Twitter
Πετρώματα από άλλους πλανήτες. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Έχει σημασία η κίνηση των άστρων;
Θα ‘λεγα καμία εν τέλει, αλλά ήταν τότε ζωτική γιατί κρατούσαν ένα ημερολόγιο σωστό. Δηλαδή, ο μηχανισμός έχει επάνω 36 γραμμές που κάθε δέκα μέρες περίπου λέει «έχουμε10 Νοεμβρίου διότι σήμερα θα ανατείλει μαζί με τον ήλιο το τάδε αστεράκι». Και δέκα μέρες μετά «έχουμε 20 Νοεμβρίου γιατί το τάδε αστεράκι δύει μαζί με τον ήλιο». Αυτό ήταν το σημάδι. Και εκεί αρχίζει και η αστρολογία μαζί, γιατί αφού το αστέρι το βλέπω εγώ και τότε θερίζω, άρα το αστέρι επηρεάζει τη ζωή μας. Ενώ στην πραγματικότητα ο ήλιος είναι που την επηρεάζει. Ο Πλάτων λέει οι αρχαίοι Έλληνες, οι δικοί του αρχαίοι Έλληνες είχαν θεούς τους πλανήτες. «Θέω» σημαίνει «τρέχω». Άρα οι αρχαίοι θεοί είναι αυτά τα φωτεινά σημαδάκια που κινούνται, οι πλανήτες δηλαδή όπως τους λέμε, όπως τους έλεγαν και οι αρχαίοι βέβαια αργότερα, και όποιος ξέρει να προβλέψει τώρα τη θέση του θεού, είχε και μια θέση στην κοινωνία. Δηλαδή, ο άρχοντας άμα ξέρει να το πει αυτό απολαμβάνει άλλη εξουσία.
Αληθεύει ότι στα τηγανόσχημα αγγεία έχετε βρει την κίνηση των πλανητών;
Τηγανόσχημο με ημερολόγιο υπολογιστή κύησης
Η αστρονομία είναι λαοφιλής από την αρχαιότητα;
Το σύμπαν του Αναξίμανδρου
Ποιό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχουμε μάθει απ’ την αστρονομία;
Απ’ την αστρονομία ξεκίνησε και η σύγχρονη επιστήμη, με την αστροφυσική, με το Νεύτωνα. Ο Νεύτωνας συνεχίζει τη δουλειά, και μάλιστα με τα μαθηματικά του Αρχιμήδη ουσιαστικά. Και ο διαφορικός και ο ολοκληρωτικός λογισμός, τον οποίο χρησιμοποιεί αυτός αλλά και άλλοι, ο Κέπλερ σε λιγότερο βαθμό, ουσιαστικά είναι του Αρχιμήδη. Στην πόρτα μου έχω κολλημένη μια σελίδα από το τετράδιο του Νεύτωνα, που είναι γραμμένη στα ελληνικά και η πρώτη σελίδα είναι το «περί διαφορών». Στην πρώτη σελίδα του τετραδίου που έχει ελληνικές σημειώσεις. Απίστευτο.
Έχουμε, λοιπόν, το ξεκίνημα της φυσικής με το Γαλιλαίο, πάλι απ’ την αστρονομία, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Οι εφαρμογές που χρησιμοποιούμε σήμερα, από τα γυαλιά μας, το τηλέφωνό μας, βασίζεται στη φυσική. Και οι ρίζες όλων αυτών των εφαρμογών, οτιδήποτε σύγχρονο, οι τομογραφίες βασίζονται στη φυσική, τα καινούρια φάρμακα. Τα καινούρια φάρμακα σχεδιάζονται σήμερα σε υπολογιστές, στο διπλανό κτίριο που είναι χημικοί. Όλα αυτά επίσης βασίζονται στην ίδια αντίληψη της μοντελοποίησης με μαθηματικά και τους νόμους της φυσικής που βασίζεται και ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, και σ΄ αυτόν βασίζεται η αστρονομία και κάθε επιστήμη βέβαια.
Ο επιστήμονας που μελετάει τα άστραFacebook Twitter
Με το τηλεσκόπιο έχουμε τη δυνατότητα να παίρνουμε 110 φάσματα το δευτερόλεπτο απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ, που αυτομάτως καταγράφουν, σε χιλιάδες συχνότητες το δευτερόλεπτο, τι εκπέμπει ο ήλιος, σε ραδιοσυχνότητες. Με το ένα παίρνουμε 100 φάσματα των 1048 συχνοτήτων, είναι δηλαδή σαν να έχουμε ένα ραδιόφωνο που καταγράφει 1048 σταθμούς 100 φορές το δευτερόλεπτο και ένα άλλο που καταγράφει 10 φορές 630 σταθμούς… Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Πόσο σημαντική είναι η Ροζέτα;
Η Ροζέτα, τον Αύγουστο του 2014
Γιατί θα λέγατε σε ένα παιδί να ασχοληθεί με την αστροφυσική;
Γιατί θα τον ευχαριστεί όλη του τη ζωή. Εμένα ήταν το χόμπι μου όταν ήμουνα μικρός, όπως σας είπα, και βεβαίως έγινε στη συνέχεια και επάγγελμα. Όλα αυτά τα χρόνια ήμουν πάρα πολύ τυχερός να έχω επάγγελμα το χόμπι μου.
ΠΗΓΗ: lifo
